ABD’nin Çin ürünlerine uyguladığı %34’lük ek gümrük vergisinin ardından Çin’den sert bir karşılık geldi. Pekin yönetimi, küresel teknolojinin kalbinde yer alan nadir toprak elementlerinin ihracatını resmi izne bağladığını duyurdu. Karar, iki ülke arasındaki ekonomik savaşta yeni bir cephe açıldığı şeklinde yorumlandı.
ABD’nin gümrük hamlesine Çin’den stratejik yanıt
ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin Çin’den ithal ürünlere toplamda %54’e ulaşan gümrük vergisi uygulayacağını açıklaması, küresel piyasalarda şok etkisi yarattı. Bu adımın ardından Pekin yönetimi, küresel teknoloji ve savunma sanayinde hayati öneme sahip nadir toprak elementleri için kritik bir karar aldı.
Çin Ticaret Bakanlığı’nın duyurusuna göre, 4 Nisan 2025’ten itibaren aşağıdaki elementler ihracat kontrol listesine alındı:
- Samaryum
- Gadolinyum
- Terbiyum
- Disprosyum
- Lütesyum
- Skandiyum
- İtriyum
- Bu elementlerin tüm alaşımları
Bu elementlerin ihracatı, yalnızca resmî devlet izniyle yapılabilecek. Çinli şirketlerin, bu hammaddeleri ihraç etmeden önce ayrıntılı beyan ve izin sürecinden geçmeleri gerekecek.
Gümrüklerde şüpheli sevkiyatlara el konulacak
Ayrıca Çin Gümrük İdaresi, içinde kısıtlanan elementler bulunduğu şüphesi taşıyan tüm ihracat sevkiyatlarını durdurma ve inceleme yetkisine sahip olacak. Bu adım, tedarik zincirlerinde aksamalara yol açabileceği gibi, yüksek teknoloji sektöründe faaliyet gösteren Amerikan şirketlerini de doğrudan etkileyebilir.
Çin: Küresel pazarda %90 hakimiyet
Nadir toprak elementleri, silah sistemlerinden elektrikli araç bataryalarına, nükleer reaktörlerden cep telefonlarına kadar pek çok alanda kritik öneme sahip. Çin, bu metallerin üretiminde dünya pazarının yaklaşık %90’ını elinde tutuyor. Bu nedenle alınan karar, ekonomik değil jeopolitik bir silah olarak değerlendiriliyor.
Uzmanlar, Çin’in bu adımıyla, ABD’nin gümrük tarifeleriyle sınırlı kalmayan genişleme stratejisine karşı açık ve stratejik bir mesaj verdiğini belirtiyor.
2024’te Galyum ve Germanyum kısıtlaması gelmişti
Bu hamle, Pekin’in ilk karşı atağı değil. Çin, 3 Aralık 2024’te de çip üretiminde kullanılan galyum, germanyum, antimuan ve grafit gibi stratejik materyallerin ihracatına yönelik yasak ve kısıtlamalar getirmişti.
O dönemde ABD’li çip devleri, alternatif tedarik yolları aramaya başlamış; ancak birçok kritik üretim hattında gecikme ve maliyet artışı yaşanmıştı.
Trump: “Adil ticaret için bu gerekli”
ABD Başkanı Donald Trump, Çin’den ithal edilen ürünlere %34’lük ek vergi getirme kararını “Amerikan sanayisini koruma ve adil ticaret ortamı sağlama” gerekçesiyle savundu. Ancak ekonomi çevreleri, bu hamlenin küresel tedarik zincirlerini bozacağı ve özellikle teknoloji alanında karşılıklı bağımlılığı riske atacağı uyarısında bulunuyor.
Çin’den ABD şirketlerine yeni yaptırımlar kapıda
Çin’in sadece ihracat kısıtlamalarıyla yetinmeyeceği, ABD merkezli bazı teknoloji şirketlerine karşı yeni yaptırımlar hazırladığı da bildirildi. Bu yaptırımların veri güvenliği, bulut teknolojisi erişimi ve yatırım lisansları gibi alanlarda olabileceği belirtiliyor.
Küresel piyasalarda endişe büyüyor
İki ekonomik dev arasında yaşanan bu gelişmeler, küresel piyasalarda panik etkisi yaratmaya başladı. Özellikle nadir toprak elementlerine bağımlı olan otomotiv, savunma ve teknoloji firmaları, Çin’in yeni uygulamalarının arz daralmasına ve fiyat artışlarına yol açabileceği yönünde endişeli.
Uzman görüşü: “Küresel teknoloji soğuk savaşı başlıyor”
Uluslararası Ekonomi Uzmanı Prof. Dr. Seyfullah Selvi, durumu şöyle değerlendirdi:
“Bu, klasik bir ticaret savaşı değil. Kaynak kontrolü üzerinden yürüyen bir teknoloji savaşı. Çin, artık sadece ihracat yapan değil, stratejik kısıtlama uygulayan bir ülke konumunda. Bu adımlar, küresel sistemde bloklaşmayı hızlandırabilir.”
