Gazze’de işlenen savaş suçları ve soykırım suçları nedeniyle Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) tarafından hakkında yakalama kararı çıkarılan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Kasım 2023’ten bu yana hiçbir UCM üyesi ülkeye resmi ziyaret gerçekleştirmemişti.
Ancak bu kural Macaristan için geçerli olmadı. Netanyahu, geçtiğimiz hafta Macaristan Başbakanı Viktor Orban’dan aldığı güvencelerle Budapeşte’yi ziyaret etti. Bu ziyaretin hemen ardından Macaristan’dan dikkat çeken bir adım geldi: Uluslararası Ceza Mahkemesi’nden çekilme kararı.
Gergely Gulyas: “Çekilme Süreci Başlıyor”
Macaristan Devlet Bakanı ve Hükümet Sözcüsü Gergely Gulyas, yaptığı açıklamada Macaristan’ın Roma Statüsü’nden çekileceğini resmen duyurdu. Açıklamada şu ifadeler yer aldı:
“Macaristan’ın çekilme süreci anayasal ve uluslararası hukuki yükümlülükler doğrultusunda perşembe günü başlatılacaktır.”
Bu karar, Macaristan’ın UCM’den resmen çekilen ilk Avrupa Birliği ülkesi olması anlamına geliyor ve uluslararası hukuk açısından büyük tartışmaları da beraberinde getiriyor.
UCM Sözcüsü: “Üye Ülkelerin Kararları Uygulama Yükümlülüğü Var”
Lahey merkezli Uluslararası Ceza Mahkemesi Sözcüsü Fadi El Abdallah, Macaristan’ın kararına tepki gösterdi ve şu uyarıda bulundu:
“Roma Statüsü’ne taraf olan ülkelerin Mahkeme’nin kararlarını uygulama yükümlülüğü bulunmaktadır. Çekilme, geçmiş döneme ilişkin sorumluluklardan kurtulma anlamına gelmez.”
Roma Statüsü’nden Çekilme Nasıl İşliyor?
Roma Statüsü’nün 127. maddesine göre bir ülkenin UCM'den çekilmesi için BM Genel Sekreterliği’ne yazılı bildirimde bulunulması gerekiyor. Eğer özel bir tarih belirtilmezse, çekilme bildiriminin ardından bir yıl içinde yürürlüğe giriyor.
Ancak, bu süre içinde ülke şu yükümlülüklerini yerine getirmeye devam etmek zorunda:
-
Statüye taraf olduğu süre boyunca doğan yükümlülüklerden sorumludur.
-
Bu süre içinde başlatılmış cezai soruşturmalar ve yargılamalar devam eder.
-
Mahkemenin talep ettiği iş birliğini sağlamak zorundadır.
Dolayısıyla Macaristan, çekilme süreci tamamlanana kadar UCM'nin verdiği tutuklama kararlarını uygulamakla yükümlü.
Macaristan Netanyahu’yu Korudu Mu?
Macaristan’ın bu kararı almasının arkasında, Netanyahu’ya yönelik UCM tarafından çıkarılan yakalama kararının uygulanmaması olduğu belirtiliyor. Ziyaret öncesinde Orban’ın Netanyahu’ya, tutuklanmayacağına dair güvence verdiği, İsrail medyasınca da dile getirilmişti.
Bu durum, Roma Statüsü’ne taraf bir ülkenin Mahkeme kararına karşı açıkça tavır alması anlamına geliyor. Uzmanlar, “uluslararası adaletin açık şekilde çiğnendiği” yorumunu yapıyor.
Filipinler Örneği: Çekilmek Sorumluluktan Kurtarmıyor
Macaristan’ın aldığı karar, daha önce benzer şekilde çekilme kararı alan Filipinler ile kıyaslandı. Filipinler, 2018’de UCM’nin yürüttüğü ön soruşturmanın ardından çekilme sürecini başlatmış, süreç 2019’da tamamlanmıştı. Ancak bu karar, ülkedeki suçlarla ilgili UCM’nin yargı yetkisini sona erdirmemişti.
Örneğin, Filipinler’in eski Devlet Başkanı Rodrigo Duterte, çekilme öncesi işlenen suçlardan dolayı halen UCM’nin radarında. Bu da Macaristan’ın UCM’den çekilmesinin, Netanyahu gibi isimlerle iş birliği yapmasını meşru hale getirmeyeceğini ortaya koyuyor.
Uluslararası Tepki Giderek Büyüyor
Macaristan’ın bu adımı hem Avrupa Birliği içinde hem de uluslararası hukuk çevrelerinde tepkiyle karşılandı. İnsan hakları örgütleri, Macaristan’ın UCM'den çekilme kararının “hukuk devletine darbe” anlamına geldiğini belirtiyor.
Ayrıca Avrupa Birliği içinde de, bu kararın AB değerleriyle uyuşmadığı ve Brüksel’den Macaristan’a yaptırım çağrılarının gelebileceği ifade ediliyor.