Çölyak hastalığı, gluten adı verilen proteine karşı bağışıklık sisteminin anormal tepki vermesi sonucu ortaya çıkan bir ince bağırsak rahatsızlığıdır. Uzmanlara göre, genetik yatkınlığı olan bireylerde çölyak riski daha yüksektir ve kadınlarda bu hastalığın görülme oranı erkeklere kıyasla iki kat fazladır. Peki, çölyak hastalığı neden daha çok kadınlarda görülüyor? Belirtileri neler? İşte detaylar...
Çölyak hastalığı nedir ve nasıl ortaya çıkar?
Çölyak hastalığı, buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan gluten adlı proteine karşı bağışıklık sisteminin anormal bir tepki vermesi sonucu gelişir. Gluten tüketimi, bağırsaklarda iltihaplanmaya ve emilim bozukluklarına yol açarak sindirim sistemi üzerinde ciddi hasarlar oluşturabilir.
Hastalığın en önemli tetikleyicisi genetik faktörlerdir. Çölyak hastalığı, birinci derece akrabalarında bu rahatsızlık olan kişilerde %15 oranında daha fazla görülür. İkiz kardeşlerde ise bu oran %70’e kadar çıkabilmektedir. Ancak, genetik yatkınlık tek başına yeterli değildir; çevresel faktörler ve beslenme alışkanlıkları da hastalığın ortaya çıkmasını tetikleyebilir.
Kadınlarda çölyak hastalığı neden daha sık görülüyor?
Çölyak hastalığı, yapılan araştırmalara göre kadınlarda erkeklere oranla iki kat daha fazla görülmektedir. Bunun birkaç temel nedeni bulunmaktadır:
-
Hormonal faktörler: Kadınlardaki hormonal değişiklikler, özellikle gebelik, doğum kontrol hapı kullanımı ve menopoz gibi dönemler, bağışıklık sisteminin gluten hassasiyetini artırabilir.
-
Bağışıklık sistemi farklılıkları: Kadınların bağışıklık sistemi erkeklere kıyasla daha güçlü ancak otoimmün hastalıklara daha yatkın olduğu için çölyak hastalığına karşı daha hassastır.
-
Beslenme alışkanlıkları: Kadınlar genellikle sağlıklı beslenmeye daha fazla özen gösterir ve bu nedenle diyetlerindeki değişiklikler bağışıklık sistemi üzerinde farklı etkiler yaratabilir.
-
Daha fazla teşhis edilme oranı: Kadınlar, sindirim sistemi sorunları veya genel sağlık şikayetleri için doktora gitmeye daha eğilimlidir. Bu nedenle çölyak hastalığının tanısı kadınlarda daha erken konulabilir.
Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?
Çölyak hastalığı, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde farklı belirtilerle kendini gösterebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:
Çocuklarda çölyak hastalığı belirtileri:
-
Sürekli karın ağrısı ve şişkinlik
-
İshal veya kronik kabızlık
-
Kusma ve iştahsızlık
-
Gelişme geriliği ve kilo kaybı
-
Diş minesinde bozulmalar
Yetişkinlerde çölyak hastalığı belirtileri:
-
Bağırsak sorunları (şişkinlik, ishal, kabızlık)
-
Kronik halsizlik ve yorgunluk hissi
-
Demir eksikliği anemisi ve vitamin eksiklikleri
-
Ciltte döküntü ve egzama benzeri rahatsızlıklar
-
Erken yaşta osteoporoz (kemik erimesi)
-
Kadınlarda adet düzensizlikleri ve kısırlık problemleri
Bazı hastalar sessiz çölyak olarak adlandırılan formu taşıyabilir. Bu kişilerde çölyak hastalığının klasik belirtileri görülmese de vücutta sessizce ilerleyen bağırsak hasarı meydana gelebilir.
çölyak hastaları nasıl beslenmeli?
Çölyak hastalığının tek etkili tedavisi ömür boyu glutensiz diyet uygulamaktır. Gluten içeren besinler tüketildiğinde bağırsakların zarar görmesi kaçınılmazdır. Bu nedenle çölyak hastalarının kesinlikle uzak durması gereken besinler ve güvenle tüketebileceği alternatifler şunlardır:
Uzak durulması gereken yiyecekler:
-
Buğday, arpa, çavdar ve yulaf içeren tüm ürünler
-
Ekmek, makarna, bulgur ve unlu mamuller
-
Hazır çorbalar ve soslar (gluten katkı maddesi içerebilir)
-
İşlenmiş et ürünleri (salam, sosis vb.)
-
Paketli gıdalar (içeriğinde gluten olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir)
Güvenle tüketilebilecek yiyecekler:
-
Meyve ve sebzeler
-
Beyaz ve kırmızı et, balık
-
Baklagiller ve doğal kuruyemişler
-
Mısır, pirinç, kinoa ve patates
-
Süt ve süt ürünleri (laktoz intoleransı yoksa)
Akdeniz tipi beslenme çölyak hastalığına iyi geliyor mu?
Uzmanlar, Akdeniz tipi beslenmenin çölyak hastaları için en sağlıklı diyet modellerinden biri olduğunu vurgulamaktadır. Bu beslenme tarzı, taze sebze-meyve, balık, zeytinyağı ve sağlıklı karbonhidrat kaynaklarına dayandığı için gluten tüketimini tamamen devre dışı bırakmaya yardımcı olabilir.
