Türkiye'de son yıllarda yaşanan et fiyatlarındaki rekor artışlar, gözleri yeniden hayvancılık politikalarına çevirdi. 2025 yılı için planlanan 520 bin büyükbaş hayvan ithalatının ilk 4 ayında tamamlanacak olması, ülkede et üretiminin sürdürülemez hale geldiğini gösteriyor. Uzmanlara göre çözüm, ithalat değil, yerli üreticinin desteklenmesi ve yapısal dönüşüm.

Benzine gece yarısı zammı geliyor: 16 Nisan 2025 güncel akaryakıt fiyatları Benzine gece yarısı zammı geliyor: 16 Nisan 2025 güncel akaryakıt fiyatları

"Üretmeyen ülke bağımlı hale gelir"

Ekonomist ve tarım yazarı İnan Mutlu’ya göre, "Bir ülke üretmeden tüketirse, bağımlı hale gelir. Et ve süt gibi temel gıda ürünlerinde bu kadar yüksek ithalat, gıda güvenliğini tehdit eder." diyor. Tarım politikalarının kısa vadeli çözümlerden uzaklaşması gerektiğini belirten Mutlu, planlı üretim, düşük maliyetli yem desteği ve üreticiye doğrudan teşvik öneriyor.

Çözüm 1: Yem fiyatları kontrol altına alınmalı

Hayvancılık sektörünün en büyük gider kalemi olan yem maliyetleri, üreticilerin iflasına neden oluyor. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği verilerine göre 2025 yılı Şubat ayında süt yemi %23, besi yemi ise %35 zamlandı. Bu artışlar, hayvan kesim yaşını öne çekerken, et arzında dalgalanmalara yol açıyor.

Çözüm:

  • Yerli yem bitkisi üretimi desteklenmeli

  • Yem ithalatında döviz bağımlılığı azaltılmalı

  • Kooperatifçilik modeliyle yem üretimi organize edilmeli

  • Gümrüksüz ithalat yerine yem destekleri artırılmalı

Çözüm 2: Damızlık hayvancılıkta yerli ırklar teşvik edilmeli

Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yıllardır sürdürülen damızlık hayvan ithalatı, sektörün kendi kendine yetmesini engelliyor. Uzmanlara göre, yerli ırkların ıslahı ve çiftliklerde kullanımının yaygınlaştırılması, dışa bağımlılığı azaltmada kritik rol oynuyor.

Çözüm:

  • Yerli ırklar için özel teşvik programları

  • Damızlık üretim çiftliklerine hibe desteği

  • Üniversite ve bakanlık işbirliğinde genetik ıslah projeleri

  • Suni tohumlama hizmetinin yaygınlaştırılması

Çözüm 3: Küçük üretici desteklenmezse sektör çöker

Türkiye’de hayvancılığın büyük bir bölümü küçük aile işletmelerince yürütülüyor. Ancak bu işletmelerin çoğu, yüksek maliyetler nedeniyle hayvan sayısını azaltıyor. Girdi maliyetlerinin artması, ahır bakımının pahalı hale gelmesi ve uzun vadeli desteklerin olmaması, küçük üreticiyi sistem dışına itiyor.

Çözüm:

  • Aile işletmelerine yıllık sabit destek sağlanmalı

  • Hayvan sayısına göre değil, üretim kapasitesine göre destek modeli geliştirilmeli

  • Köy bazlı hayvan sağlığı hizmetleri yaygınlaştırılmalı

  • Küçük üreticiler için sıfır faizli kredi olanakları sunulmalı

Çözüm 4: İthalat yerine bölgesel üretim planlaması yapılmalı

Uzmanlara göre, her bölgenin kendi hayvancılık potansiyeline göre planlanması, sürdürülebilirlik açısından elzem. Örneğin Doğu Anadolu’da meraya dayalı üretim teşvik edilirken, İç Anadolu’da yem bitkisi bazlı hayvancılık öne çıkarılabilir.

Çözüm:

  • Her il için hayvancılık potansiyeli analiz edilmeli

  • Bölgesel hayvancılık eylem planları hazırlanmalı

  • Meraların etkin ve planlı kullanımı sağlanmalı

  • Tarımsal destekler bu planlara göre farklılaştırılmalı

Çözüm 5: Vekaletle kurban modeli yaygınlaştırılabilir

Artan et fiyatları nedeniyle özellikle Kurban Bayramı döneminde vekaletle kurban kesimi öne çıkıyor. Bu model hem maliyeti düşürüyor hem de ihtiyaç sahiplerine doğrudan yardım ulaştırıyor. Ancak bu sistemin dağınık ve denetimsiz yapısı ciddi sorunlara yol açabiliyor.

Çözüm:

  • Vekaletle kesim sistemine standart getirilmeli

  • Diyanet ve Tarım Bakanlığı denetiminde ortak platform oluşturulmalı

  • Etler, soğuk zincirle taşınıp düzenli dağıtılmalı

Çözüm 6: Süt politikaları et üretimini etkiliyor

Süt fiyatlarının düşük olması, süt ineklerinin kesilmesine neden oluyor. Bu da hem et hem de süt arzında kriz anlamına geliyor. Süt-yem paritesi korunmadıkça, üretici zarar etmeye devam ediyor.

Çözüm:

  • Ulusal Süt Konseyi kararları üretici lehine revize edilmeli

  • Süt alım fiyatı, yem fiyatları baz alınarak belirlenmeli

  • Soğuk zincir sistemi güçlendirilmeli

  • Süt üreticilerine doğrudan destek ödemesi yapılmalı

Çözüm 7: Gıda fiyatları denetlenmeli, fırsatçılığa izin verilmemeli

İthalat yapılmasına rağmen et fiyatlarının düşmemesi, piyasada fiyat manipülasyonlarının da etkili olduğunu gösteriyor. Aracı sayısının fazla olması ve bazı kesimlerde kayıt dışılığın yaygınlığı, tüketiciye pahalı et olarak yansıyor.

Çözüm:

  • Et ve Süt Kurumu’nun piyasadaki rolü güçlendirilmeli

  • Kasap ve marketlerde et fiyatları denetlenmeli

  • Üretici-tüketici arasındaki aracı sayısı azaltılmalı

  • Et ithalatı yerine stratejik stoklama modeli geliştirilmeli

Kaynak: Ekonomi Servisi